KİBYRA FAYI: HİPOTETİK BİR YAKLAŞIMDAN GERÇEĞE

İrem Eliteza, Cenk Yaltıraka

aİstanbul Teknik Üniversitesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Maslak, İstanbul

(elitezi@itu.edu.tr)

ÖZ

Antik Kibyra kenti güneybatı Anadolu’da tektonik olarak oldukça aktif bir bölge olan Burdur-Fethiye Fay Zonu üzerinde yer almaktadır.

Kentte M.S. 23 ve 417 yıllarında iki önemli deprem meydana gelmiştir. (Guidoboni vd., 1994). Bu depremler nedeniyle Kibyra antik kentinde, özellikle antik Stadion’da, zemin bozulmaları görülmektedir. Hasarın kökeni veya bu hasarı oluşturan fayın konumu ile ilgili iki farklı görüş bulunmaktadır. Bunlardan ilki Stadion’dan bir fay geçtiği ve burada büyük tahribata yol açtığı yönündeki görüştür (Akyüz and Altunel, 1997, 2001; Karabacak, 2010). Diğeri ise bizim görüşümüz olan, kentteki yıkımın zemin koşullarından kaynaklandığı ve depremi oluşturan fayın şehrin kuzeybatısında bulunan başka bir fay olduğu görüşüdür.

Bölgede birçok fay bulunmaktadır fakat yıkıcı olan fay kesin olarak bilinmemektedir. Kentte bulunan yapılar üzerindeki deformasyon izleri bölgedeki sismik bir hareketin varlığını göstermektedir. Bu hareket büyük olasılıkla kentin kuzeybatısında bulunan Kibyra Fayı olarak adlandırılmış (Elitez, 2010) KD-GB doğrultulu sol yanal oblik normal bir fay ile ilişkilidir. Özellikle kentin doğusundaki yıkıntılar deformasyonun buradaki zemin özelliklerinden kaynaklandığını işaret etmektedir. Kentin doğu kesimi kaba taneli konglomera, kumtaşı, kiltaşı ve şeyl, batı kesimi ise ofiyolitik temel üzerinde bulunmaktadır. Kentteki jeolojik ve antik yapıların konumları yanal bir harekete bağlı bir rotasyonun izlerini taşımaktadır. Bu durum bahsettiğimiz kuzeybatıdaki Kibyra Fayı ile ilişkilidir ve yıkıntılar genellikle insan yapımı dolgu üzerinde bulunan yapılardır.

2011 kazıları ve 2012 arazi çalışmalarından sonra Stadion’un doğu duvarı, öne sürülen yerde herhangi bir fay izinin olmadığını göstermiştir. Bu nedenle, arazi gözlemlerimize de dayanarak “Stadion’u kesen fay” fikrinin geçersiz olduğunu düşünüyoruz. Bu kapsamda sol yanal aktif bir Kibyra Fayı’nın bulunmadığı ve gerçek Kibyra Fayı’nın kentin kuzeybatısında olduğu görüşündeyiz. Fay düzleminin eğimi dikkate alınırsa deprem derinliğine göre merkez üssü Gölhisar gölü batısında bir yerdedir. Bu da geniş alandaki dolgu alanı hasarını da açıklamaya yeterlidir. Stadion’un hasarını içinden geçen bir fayla açıklamak Stadion’un üzerinde görülen yıkım ve devrilmeler için zorlama bir yorumdur.

Anahtar Kelimeler: Kibyra Fayı, Burdur-Fethiye Fay Zonu, Arkeojeoloji

CIBYRA FAULT: FROM A HYPOTHETIC APPROACH TO REALITY

İrem Eliteza, Cenk Yaltıraka

aİstanbul Technical University, Department of Geological Engineering, Maslak, İstanbul

(elitezi@itu.edu.tr)

ABSTRACT

The ancient city of Cibyra which is located on Burdur-Fethiye Fault Zone (BFFZ) is in a tectonically very active region of southwestern Anatolia. Two remarkable earthquakes occured in A.D. 23 and 417 in the city (Guidoboni et al., 1994). By the reason of these historical earthquakes the ancient city of Cibyra, especially the ancient Stadion, contains ground collapses. Two different opinions exist about the source of this damage or the position of the fault. The first one is an appealing opinion to most of the researchers that there is a left-lateral strike-slip fault cutting the Stadion and it caused a big damage here (Akyüz and Altunel, 1997, 2001; Karabacak, 2010). The other is our opinion that the damage is the result of the ground properties of the city and another fault located in the northwest of the city may be the reason of the earthquakes.

There are a lot of faults in the region, but the devastating fault is unknown for certain. The deformation traces on the ruins of the ancient city display the existence of a seismic movement in the region. It is strongly possible that this movement is related to the NE-SW left lateral oblique normal fault named as Cibyra Fault (Elitez, 2010) at the northwestern side of the city. Especially the ravages in the eastern part of the city indicate that the deformations are related to ground properties. The eastern side of the city is located on coarse grained conglomerate, sandstone, claystone and shalestone and the western side is on the ophiolitic basement. The positions of the geological and ancient structures in the city show rotations associated with a lateral movement. This situation is due to Cibyra Fault in the northwest of the city and the ravages are generally observed on the handmade filling grounds.

After the 2011 excavations and 2012 field studies, the eastern wall of the Stadion showed that there is no trace related to fault on the suggested location. Therefore, according to our field observations, we suggest that “the fault cutting the Stadion” idea is invalid. In this context we are of the opinion that a left lateral active Cibyra Fault is not present and the real Cibyra Fault is located in the northwest of the city. Considering dip of the fault plane, we can say that the epicentre of a possible earthquake must be on the west side of the Gölhisar Lake. It is also sufficient to explain the wide area damage on the fill ground. To explain the Stadion damage with a fault cutting it is a far-fetched interpretation for ravages and tiltings on the Stadion.

Keywords: Cibyra Fault, Burdur-Fethiye Fault Zone, Archaegeology