BAZİLİKA NEDİR?

    Roma Cumhuriyet ve İmparatorluk Dönemi’nde mahkeme salonu, ticaret ve halk toplantı salonu olarak da kullanılan yapıdır. Genellikle agoraların bir kenarı boyunca yer alırlardı. Çoğu kez iki kat seviyesinde,dikdörtgen bir plana sahip olan bazilikalar hukuki işlerin dışında borsa spekülatörlerinin,toptancıların, bankerlerin kullanabildikleri yapılardı. Bazilikanın bir diğer işleviyse hükümet konağı olarak kullanımıydı. İkincisi kullanımı haç şeklindeki orta alanı ve koridorları olan kilise plan tipi ve son olarak resmi törenler için Papa tarafından yetkilendirilen büyük kilise. Roma Döneminde, yargı ve ticaret amacıyla kullanılan, çoğunlukla üç bölüme ayrılmış; yarım, dairesel bir ya da iki apsisi dikdörtgen  bir planı olan yapı, toplantı salonu hizmeti de verir.

Bazilikanın bir diğer tanımı ise üstü kapalı dikdörtgen biçiminde, içte bir ya da çift sütun dizileriyle nef ve koridorlara bölünmüş apsisli ya da apsissiz yapılara denir. Roma mimarisine özgü bir yapı tipi olan Bazilikalar çok işlevli yapılardır. 

Roma Dönemi Bazilika Örnekleri

The Basilica of Maxentius and Constantine (Basilica Nova)

Pompeii

Roma Ulpia

Asyatik Bazilika nedir?

Anadolu’da Roma egemenliğinin öncesinde de köklü bir mimari anlayış ve gelenek oluşmuş durumdadır. Kanonik formlar ve ölçüler yüzyıllar boyunca yerleşmiş ve kullanılmıştır.  Bölgenin Roma egemenliği altına girmesi ile birlikte bu mimari miras tamamen terk edilmemiş fakat değişime uğramıştır. Roma egemenliği altında Anadolu‟ya gelen sadece yeni inşaat teknikleri değildir; aynı zamanda yeni fikirler ve formlar da gelmeye başlamıştır. Bu yeni fikirlerden olan bazilika mimarisi de aynen alınıp kullanılmamış, taklit edilmemiştir. Onun yerine yeni fikirler daha eski gelenekler ile harmanlanmış ve ortaya yeni bir form çıkarılmıştır. Romalı bir fikir olan bazilika yapısı, Hellen mimari geleneğinin devamı olarak inşa edilmiş ve sonuçta ortaya, Hellen ve Romalı düşünce ve formlarının uyumlu birlikteliğinin bir sonucu olan Asyatik bazilikalar çıkmıştır. Asyatik Bazilika ifadesi Stinson tarafından kullanılmıştır. Batı Anadolu kentlerinde görülen bu tip bazilikalar, Roma Bazilikasından gelişmiş olmasına rağmen Kıta Yunanistan ve İtalya’da ki bazilika örneklerinden farklıdır. Batı Anadolu’da yaygın olan geleneksel yapı formları ve anlayışı terk edilmeyerek mimari geleneğin devamlılığı sağlanmıştır. Asyatik Bazilikaların, Batıdaki örneklerinden ayrılmasını sağlayan, ortak özellikleri ince, uzun oranları, yapının bir ya da iki ucuna eklemlenmiş dikdörtgen mekanlar ve Batı bazilikalarında görülen, yapının dar uçlarındaki sütunla çevrilmiş alanların, ambulatorium  olmayışıdır. Bunun sonucunda da her iki uçta bulunan dikdörtgen mekanlar yapının ana alanından koparılmamış ve böylece en azından orta nefe hakim bir konuma yerleştirilmişlerdir.

Geç Antik Çağ’da  ''BAZİLİKA'' Kavramı

    Hıristiyanlık İmparatorluğun resmi dini olur olmaz, hem işlevsel hem de simgesel açıdan kamusal tapınmaya uygun bir yapı tipinin tasarlanması sorunu ortaya çıkmıştır. Büyük kitleleri barındıracak ve ayinleri yapacak kapalı mekanlara gerek duyuluyordu. Eski tapınak formunun kullanılmayacağı açıktı. Bu durum İki yönden uygun  değildi. Birincisi bu yapılar büyük insan topluluklarının içine alabilecek iç mekanlara sahip değildi. İkincisi Pagan tanrılarına ve Roma imparatorlarına dair simgelerle doluydu.     Bu yüzden kilise yetkilileri din dışı kamu yapılarına yöneldiler. Dolayısıyla büyük halk topluluklarını içine alabilecek yapı tipi olan Bazilikaya yöneldiler. Bazilika başlangıçta kamusal toplantılar için tasarlanmıştı; dünyevi adalete bağlı adil yönetimin simgesi olması nedeniyle olumlu bir simgeydi. Ayrıca eksenli mekan organizasyonuna sahip olan bazilika ilginin sunak üzerinde odaklanmasını sağlayan bir yapı tipiydi.

GIOTTO DI BONDONE 1267-1337

Rönesans'ınyaratıcılarından Giotto di Boııdone, ölümünden sonra yıllarca tarihsayfalarında kalacak kadar yetenekli bir ressam olarak anıldı. İtalyan tarzınıstilize etmesi ve Bizans sanatını resimlerinde harmanlaması, başarısının asılsebebi oldu.

BAZİLİKA

             Bazilika sözcüğü Yunanca basilike stoa ve krali salon kelimelerinden Latince basilica türetilmiş ve genellikle çok nefli, dikdörtgen planlı toplantı mekanlarını ifade etmek için kullanılmıştır. İlk olarak Romalılar tarafından kamusal ve hukuksal işlerin görüldüğü bir mekan olarak kullanılmıştır. Erken Hıristyanlık mimarisinin ana tipi olan bazilikalar ise dini amaçlarla kullanılmıştır.

Ambon

Ambon: Genellikle bemanın dışında diakon tarafından kutsal kitaptan okumaların yapıldığı, orta nefte orta aksın güneyinde yer alan unsurdur. Farklı formları vardır., bazı örneklerde tek bazılarında ise çift merdiven kullanılmıştır. Bazı örneklerde merdiven yelpaze şeklindedir.

Ayasofya

Sagalassos

Sagalassos

Sagalassos’un Kısa Tarihçesi

     Sagalassos Türkiye’nin güneybatısında, Burdur’un Ağlasun ilçesinde yer alır. Antalya’dan yalnızca yaklaşık 100 km uzaklıktadır. Antik kent dağ eteklerine, denizden 1450 ile 1600 metre yükseklik arasına kurulmuştur. Güneyinde Akdeniz, kuzeyinde Anadolu platosu yer alır. Hemen doğusunda 2271 metredeki zirvesiyle Akdağ yükselir. Antik kentin civarında pekçok verimli ova vardır. Bunlar zamanla kent topraklarına dahil olur. Bunlardan en önemlisi ve Sagalassos idaresine ilk katılan (MÖ 2. yüzyıl başında) Burdur Ovasıdır. Böylece kentin tarım alanı büyük ölçüde genişler ve bu durum ileriki yıllarda Sagalassos’un Anadolu Roma yol ağına bağlanmasına olanak sağlar. Ardından, Augustus Dönemi’nde Bağsaray ve Çelitkçi vadileri de kentin idaresi altına girer.

Perge Tiyatrosu

Cavea (Seyirci oturma yerlerinin bulunduğu alan), Orkestra ve Scene (Sahne) olmak üzere üç ana bölümden oluşur. Cavea ve sahne arasında orkestraya ayrılan alan, yarım daireden biraz geniştir. Bir dönem orkestra alanında yine aynı dönem popüler olan gladyatör ve vahşi hayvan dövüşleri yapılmıştır. 13000 seyirci kapasitelidir. Alt tarafta 19, üstte 23 oturma sırası vardır. Tiyatroda orkestra kısmının korkuluklarla çevrilmiş olması, burada gladyatör oyunlarının da yapıldığını göstermektedir. Fakat Perge tiyatrosunun en ilginç bölümü sahne binasıdır. 5 kapı ile kulise açılan sahne binasını yüzünde tablolar halinde şarap tanrısı Dionysos’un hayatını anlatan rölyefler vardır. Perge tiyatrosunun sahne binasındaki mermer kabartmalar da adeta bir filmin kareleri gibi betimlenmiştir. Sahne binasının yıkılması sonucu bu kabartmalardan bir çoğu ağır hasar görmesine rağmen Dionysos’un hayatını anlatan bölümler oldukça anlaşılır durumdadır.

FİGÜRİNLER ÇAĞI

         Myken Uygarlığı’na son veren Dorlar’ın erken dönemlerine ait en yoğun biçimde günümüze ulaşan eserleri, geometrik motiflerle süslü olan vazolarıdır. Bununla birlikte heykel sanatında büyük eser yapıp yapmadıkları konusunda herhangi bir bilgi bulunmamaktadır. Buna karşın gerek Olympia ve gerekse Akropolis’te ağırlıkla ele geçen çok sayıda figürin, Dorlar’ın bu sanat dalına da ilgi duyduklarını en açık şekilde göstermektedir.

         Dor Göçleri sonucunda yaklaşık 1200’deyıkılan Myken veya Hitit gibi uygarlıklardan sonra yaklaşık 800 yılına kadarsüren bir Karanlık Çağ’dan bahsedilmektedir. Hem vazo sanatına ait ürünler, hemde figürinler bu çağda da hayatın devam ettiğini kanıtladığı gibi, insanlıktarihinin karanlık bir döneme girmediğini açık bir şekilde göstermektedir. Bugeçiş dönemini diğerlerinden ayıran en önemli özellik sadece devlet, ya da kentdevleti olarak adlandırabileceğimiz siyasal bir otoritenin olmamasıdır.

YUNAN HEYKELTIRAŞLIĞININ KÖKENİ

            Bu bölümde Yunan sanatında taşheykellerin ortaya çıkmasında doğunun etkisi ve rolü irdelenecektir. Yunanheykeltıraşlığının ilk evresi olan Arkaik Dönem’de normal insan boyutunda veyadaha büyük taş heykellerin üretimine başlanmıştır. Bugüne kadar elde edilenbuluntulara göre heykel boyutunun uzatılmasına yönelik ilk gayretler 7. yüzyılınortalarına doğru başlamıştır. İlk heykellerde daha çok erkek tasvirlerine ağırlıkverildiği dikkat çekmektedir. Kuros ismi verilen bu erkek heykellerinde ortaközellik; frontal şekilde dik ayakta durmaları, genelde soldaki olmak üzerebacaklardan birisi öne atılmış olması, kolların yanlardan aşağı doğru bırakılmasıve ellerin yumruk şeklinde sıkılmasıdır. Genellikle çıplak betimleme egemen olsada nadiren giyinik kuroslara da rastlanmaktadır. Vücut ağırlığı her iki bacak tarafındaneşit şekilde taşınmaktadır. Saçlar dik ya da yatay hatlardan oluşan çizgilerlebaşın üzerine bir peruk gibi oturtulmuştur. Arkaik dönemin bu genel kurostipolojisini anlamak açısından New York kurosu güzel bir örnektir. Samos’tanfildişi figürin veya Delphi’den bronz figürin, frontal ayakta durur şekildebetimlenmeleri, merdiven şeklinde yatay hatlardan oluşan ve peruk gibi başınüzerine yerleştirilen saç, her iki yanda yumrukları sıkılı şekilde indirileneller, kuros heykelleri için tanımlamaya çalıştığımız tipin 7. yüzyılın ortalarınadoğru hâlihazırda Ege’nin her iki yakasında tanındığına işaret etmektedir.Ancak bu örneklerin normal insan boyutunun çok altında olduğunu ve bu nedenlehenüz figürin sınıfına dahil oldukları göz önünde bulundurulmalıdır.

M.Ö. I. YÜZYIL ROMA-PARTH İLİŞKİLERİNİN KİLİKYA EYALETİ’NDEKİ YANSIMALARI

Mehmet KURT

Yrd. Doç. Dr. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü

mehmetkurt@kmu.edu.tr

ÖZET

Anadolu’nun güneyindeki korsanlıkfaaliyetlerini engellemek amacıyla kurulmuş olan Kilikya Eyaleti, Roma’nıngeleneksel doğu politikası ve yönetim olgusunda önemli bir yer tutmuştur.Pompeius’un yapmış olduğu düzenlemelerle tarihinin en geniş sınırlarına ulaşmışolan eyalete, Lentulus Spinther’in valiliği sırasında Apameia (= Dinar), Cibyra(= Gölhisar) ve Synnada (= Şuhut)’nın da eklenmesiyle stratejik açıdan daha daönem kazanmıştır. Eyaletin özellikle Ovalık Kilikya’yı kapsayan doğu kesimi,M.Ö. I. Yüzyıl Roma yönetiminde oldukça karmaşık ilişkilerin yaşandığı, sık sıkdüzenlemelerin yapıldığı sahaların başında gelmiştir. Romalı valilerin kötüyönetimi ve korsanlık sorunu yüzünden uzun süre sıkıntılı dönemler yaşayaneyalet, Pompeius tarafından Ovalık Kilikya’nın bağlanması sonucu Parthtehlikesiyle karşı karşıya kalmıştır. Cicero ve Marcus Antonius başta olmaküzere, Roma’nın Kilikya Eyaleti yöneticilerinin yapmış oldukları düzenlemelerdeParthların büyük payı olmuştur. İşte bu çalışmanın konusunu Cicero’nunmektupları ve antik kaynaklar ışığında Roma-Parth ilişkilerinin KilikyaEyaleti’ndeki yansımaları oluşturmuştur. Bu yönüyle çalışma, Roma-Parthiliklileri çerçevesinde Kilikya Eyaleti’nin tarihi gelişimi hakkında bir geneldeğerlendirmeyi içermektedir.

BENEVENT TRAJAN TAKI 107-114

- KURBAN SAHNESİ: Trajandönemi, Roma adına çok önemli savaşların yapıldığı bir dönemdir. Bu kabartmadabir zafer sonrası yapılan şükran sahnesi anlatılmaktadır.Üzerinde bir toga olanTrajan capito velato olarak sununun baş rahibidir. Başında ise Corona Cilicaadı verilen imparatorun sivil kimliğini gösteren bir tac bulunur. Diğer gençfigürlerin başlarında çelenk vardır. Solda üst gövdeleri çıplak olan vebellerinde satır taşıyan figürler kurbanı gerçekleştirecek olan kişilerdir. Bufigürleri eteklik şeklindeki giysileri ve bellerindeki kalın deri kuşaklardanda tanıyoruz.

S. Mitchell, “Erken İmparatorluk Döneminde Romalılar ve Yahudiler: Paganlık, Yahudilik ve Hıristiyanlık Arasındaki Sınırlar Üzerine Düşünceler” (Türkçe çev. T. Kaçar), Arkeoidea 8 (2010), s. 7-20

Erken İmparatorluk Döneminde Romalılar ve Yahudiler: Paganlık, Yahudilik ve Hıristiyanlık Arasındaki Sınırlar Üzerine Düşünceler[1]

Stephen Mitchell[2]

(Çeviri: Turhan Kaçar)[3]

M.S. 79 yılında İmparator Titus, 66-70yılları arasındaki Yahudi isyanı sırasında yerle bir edilen Kudüs’tengelen ganimetlerle finance edilen Colossium’un inşaatınıtamamladı.Bu yapı Roma halkıiçingörülmeyedeğerbir oyuncaktı. AçılıştaTitus’a eşlikeden Berenice’ninYahudi bir prenses olması dikkate değer bir ironiydi.[4]Böylecebu an, tam da iki kültürünçarpışıpen güçlüçocuğunu,yeni Hıristiyanlıkdinini doğurduğudönemde, RomalılarınYahudilere karşı çelişik duygularını özetliyordu.